Lễ hội Nàng Han ở bản Lùm Nưa, Mường Chiếng Ván (xã Vạn Xuân, huyện Thường Xuân) là một trong những lễ hội cổ truyền đặc sắc của đồng bào Thái,mang đậm giá trị lịch sử gắn liền vớivị nữ anh hùng của người Thái - Nàng Han.
Vùng đất Mường Chiếng Ván, có người con gái không chỉ đẹp người, ngoan nết mà còn thông minh, giỏi võ nghệ tên gọi là Nàng Han. Khi giặc kéo đến tàn phá, Nàng Han đã giấu song thân, giả nam nhi để gia nhập đội quân của Mường Tạo về kinh thành ứng thí. Nàng được triều đình giao thống lĩnh một đạo quân về quê đánh giặc. Nhờ tài thao lược lại chuyên cần luyện tập, đội quân của nàng đánh đâu thắng đó. Sau trận đánh lớn giành thắng lợi, Nàng Han ra sông tắm, đám tàn binh còn sót lại phát hiện ra vị tướng oai phong lúc xung trận hóa ra là một nữ nhi nên hò reo xông tới. Cả thẹn, Nàng Han đã vung gươm giết giặc và hy sinh anh dũng.
(bà Tày đang làm lễ tế. Ảnh nguồn Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa)
(các bà Tày buộc chỉ cổ tay cầu mong sự may mắn cho người dân về dự lễ hội. Ảnh nguồn Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa)
Hàng năm,vào ngày mùng 5 tháng Giêng,cộng đồng người Thái ở Mường Chiếng Ván đã tổ chức lễ hội Nàng Han để tỏ lòng cảm phục và biết ơn người thiếu nữ anh hùng cứu dân, cứu nước. Ngoài giá trị về mặt lịch sử, văn hoá, lễ hội Nàng Han còn thể hiện được giá trị khoa học thông qua việc lưu giữ và bảo tồn trang phục (trang phục, đạo cụ thực hiện các nghi lễ), chữ viết (chữ viết cổ để lưu giữ những bài khấn, bài cúng), ngôn ngữ (tiếng Thái được dùng để hành lễ), tri thức dân gian (sự hiểu biết về môi trường tự nhiên, con người để giao tiếp với thần linh), văn hóa dân gian (các huyền thoại về Nàng Han, Nàng Tóc Thơm)… của tộc người Thái.
Ngày 10/11/2023, Bộ Trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 3417/QĐ-BVHTTDL công nhận lễ hội Nàng Han là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Trải qua thời gian dài, Lễ hội Nàng Han vẫn giữ được tính nguyên bản, góp phần làm đa dạng, phong phú làm cho văn hóa Việt Nam thêm đa dạng, phong phú và nhiều màu sắc.Trong chuyến du xuân lên Hồ Cửa Đạt, du khách đừng quên ghé qua tham gia Lễ hội Nàng Han nhé.
Hải Vân
