Cồng chiêng là thể loại hình âm nhạc đặc sắc của đồng bào Mường Thanh Hóa. Một bộ cồng chiêng đầy đủ có từ 10 đến 12 chiếc, có kích cỡ to, nhỏ và âm thanh khác nhau. Cồng chiêng được chia thành ba nhóm chính đó là: Cồng lệch, có kích thước nhỏ nhất, tiếng thanh với chức năng làm hiệu lệnh cho cả giàn cổng. Nhóm chiêng cồng với đường kính 40-50cm, âm thanh ấm trầm dùng để giữ nhịp cùng với cồng lệnh. Nhóm chiêng cồng với đường kính lớn hơn cả được gọi là cồng giàm, có chức năng phụ họa trong tổng thể giàn cồng. Ngoài các phân chia trên, người Mường còn phân biệt cồng chiêng với hai loại chính là chiêng cái và chiêng con. Cồng chiêng được diễn tấu theo giàn trong các hội phường và diễn tấu đơn lẻ.
Người Mường có đời sống cộng đồng bền chặt, không có sự phân biệt trong làng, ngoài Mường, chính điều đó cũng mang dấu ấn sâu đậm trong sinh hoạt của phường cồng. Cồng chiêng được diễn tấu theo giàn ở các phường xéc bùa, phường săn, phường đám ma.....Phường xéc bùa hay còn gọi là phường ròng được tổ chức vào đầu năm hoặc hát mừng nhà mới. Phường tập hợp những người vừa diễn tấu cồng chiêng vừa múa hát, đoàn người đi đến các nhà và Mường này sang Mường kia để chúc tết.
Cùng với cách sử dụng trên, cồng chiêng còn được diễn tấu trong các ngày hội khai hạ, lễ xuống đồng, hội Pồn Pôông, mừng đứa trẻ chào đời..... cồng chiêng luôn có mặt trong cuộc sống của người Mường và cả cộng đồng từ lúc mới sinh ra cho tới khi khuất núi, chia sẻ niềm vui, nỗi buồn cùng họ.
Thời gian qua đi, âm nhạc và diễn tấu cồng chiêng ngày càng được khẳng định và phát huy giá trị trong cuộc sống. Đến với xứ Thanh, du khách sẽ được chứng kiến những âm thanh náo nức, nhiều cung bậc cảm xúc của nhạc cụ cồng chiêng của người Mường, bạn sẽ hiểu và cảm nhận được điệu hồn dân tộc Mường lắng đọng trong âm thanh trầm bổng của cồng chiêng.
Diễn tấu cồng chiêng Thanh Hoá- ảnh BTH
Nguyễn Huyên
