Người nông dân làm nông nghiệp, canh tác lúa nước gắn liền với ruộng nương, với quan niệm "con trâu là đầu cơ nghiệp". Đồng bào người Thái là những cư dân gắn với nền nông nghiệp lúa nước, họ coi con trâu là sản vật quý, vì con trâu làm ra của cải vật chất nuôi sống người dân, do đó họ dùng trâu để dâng cúng các vị thần linh. Vào tháng 6 âm lịch hàng năm, đồng bào người Thái thường tổ chức Lễ dâng trâu tế trời, như một sự trả ơn của con người đối với các vị thần linh đã ban cho họ sức khoẻ, mùa màng bội thu, thóc lúa, khoai sắn đầy bồ, gia súc, gia cầm đầy chuồng, nhân khang vật thịnh.
Hình ảnh dâng trâu tế trời (sưu tầm)
Hàng năm tại Đền Chín Gian, huyện Như Xuân, các bản làng nơi đây sẽ chuẩn bị Lễ dâng trâu tế trời tại ngôi đền này, các bản, làng lựa chọn 1 con trâu đạt chuẩn, là trâu tơ, trắng không tì vết hoặc đốm xoáy lạ khác màu và được giao cho một người có kinh nghiệm và uy tín trong bản để chăn thả và chăm sóc.
Lễ dâng trâu tế trời diễn ra trên ngọn đồi Pú Pen, có độ cao khoảng 120m, tạo hoá đã khéo sắp đặt cho ngọn đồi này có 3 bậc, càng lên cao càng thu dần lại như hình bát úp. Trên đỉnh đồi là khoảng đất rộng, bằng phẳng, chính giữa có một tảng đá lớn màu trắng, đá bạc là nơi đặt lễ, hai bên có hai cây muỗm trên 200 tuổi xum xuê cành lá, xuống dưới chân đồi là rừng quế xanh tươi. Nhìn xuống chân đồi về phía Tây Bắc là dòng sông Đạt, phía Đông Nam là sông Ác, nơi đây có bến Tà Phạ, chỉ được sử dụng trong ngày tế lễ.
Hình ảnh lễ hội tại Đền Chín Gian Như Xuân (sưu tầm)
Người dân nơi đây quan niệm đỉnh đồi là nơi linh thiêng nhất, là nơi thông linh giữa trời và đất. Sau phần lễ, nhân dân sẽ thụ lộc và thưởng thức rượu cần, hát khặp, đánh cồng dàm, khua luống, nhảy sạp, thưởng thức văn hoá của ngường dân tộc Thái.
Vũ Thị Ngời
